Η συναντηση μεταξυ του σαξοφωνιστα/συνθετη Ορνετ Κολεμαν και του φιλοσοφου Ζακ Ντεριντα οπως καταγραφεται εδω, πραγματοποιηθηκε στα τελη του Ιουνη και τις αρχες του Ιουλη του 1997, πριν και κατα την διαρκεια τριων κονσερτων στην Λα Βιγιετ, ενα μουσειακο συγκροτημα που φιλοξενει, μεταξυ αλλων, τις ερμηνευτικες τεχνες και το παγκοσμια γνωστο Ωδειο του Παρισιου. Εδω ο Ντεριντα συζητα με τον Κολεμαν τις αποψεις του για την συνθεση, τον αυτοσχεδιασμο, την γλωσσα και τον ρατσισμο. Το πλεον ενδιαφερον ισως σημειο της συζητησης τους εγκειται στην συγκλιση των αντιστοιχων ιδεων τους σχετικα με τις «γλωσσες καταγωγης» και τα βιωματα που εχει προκαλεσει και στους δυο η φυλετικη προκαταληψη.
Ζακ Ντεριντα: Φετος θα παρουσιασεις στην Νεα Υορκη ενα εργο με τιτλο Πολιτισμοι (σειρα κονσερτων που εδωσε ο Κολεμαν στα μεσα του Ιουλη, παρουσιαζωντας το ορχηστρικο του εργο Ουρανοι της Αμερικης, με τον Τσαρλι Χεϊντεν και τον Μπιλι Χιγκινς, μελη και οι δυο του αρχικου κουαρτετου του, και μια καταπληκτικη ερμηνεια απο τους Prime Time, την ηλεκτρικη μπαντα του) - ποια η σχεση του με την μουσικη;
Ορνετ Κολεμαν: Προσπαθω να εκφρασω μια εννοια συμφωνα με την οποια θα ειναι εφικτη η μεταφραση ενος πραγματος σε κατι αλλο. Νομιζω πως ο ηχος εχει μια πολυ δημοκρατικοτερη σχεση με την πληροφορια, και αυτο γιατι δεν ειναι απαραιτητη η γνωση του αλβαφητου για να γινει κατανοητη η μουσικη. Φετος, στην Νεα Υορκη, ετοιμαζω ενα προγραμμα σε συνεργασια με την Φιλαρμονικη της Νεας Υορκης και το πρωτο κουαρτετο μου – χωρις τον Ντον Τσερι – και αλλες μπαντες. Προσπαθω να ανακαλυψω την εννοια εκεινη συμφωνα με την οποια ο ηχος ανανεωνεται καθε φορα που εκφραζεται.
Ζακ Ντεριντα: Θα συμμετασχεις ως συνθετης ή ως μουσικος;
Ορνετ Κολεμαν: Ως συνθετης, οι ανθρωποι με πλησιαζουν συχνα ρωτωντας, «Θα παιξεις τα κομματια που εχεις ηδη παιξει, ή νεες συνθεσεις;»
Ζακ Ντεριντα: Δεν απαντας ποτε σε τετοιες ερωτησεις ομως, ετσι δεν ειναι;
Ορνετ Κολεμαν: Εαν παιζεις μουσικη που εχεις ηδη ηχογραφησει, οι περισσοτεροι μουσικοι νομιζουν οτι τους προσλαμβανεις για να διατηρησουν ζωντανη την μουσικη αυτη. Και οι περισσοτεροι μουσικοι δεν ειναι και πολυ ενθουσιωδεις οταν πρεπει να παιξουν τα ιδια πραγματα ξανα και ξανα. Ετσι προτιμω να γραφω μουσικη που δεν εχουν παιξει ποτε.
Ζακ Ντεριντα: Θελεις να τους εκπληξεις.
Ορνετ Κολεμαν: Ναι, θελω να τους κεντρισω το ενδιαφερον αντι να τους ζηταω να με συνοδευσουν απλα μπροστα στο ακροατηριο. Αλλα βρισκω πως ειναι πολυ δυσκολο αυτο καθε φορα, γιατι ο μουσικος της τζαζ ειναι μαλλον ο μοναδικος ανθρωπος για τον οποιο ο συνθετης δεν ειναι και πολυ ενδιαφερουσα προσωπικοτητα, με την εννοια οτι προτιμα να καταστρεφει ο,τι γραφει ή λεει ο συνθετης.
Ζακ Ντεριντα: Οταν λες οτι ο ηχος ειναι «δημοκρατικοτερος», πως το εκφραζεις αυτο ως συνθετης; Η μουσικη που γραφεις ειναι κωδικοποιημενη παρ’ ολα αυτα.
Ορνετ Κολεμαν: Το 1972 εγραψα μια συμφωνια με τον τιτλο Ουρανοι της Αμερικης και ηταν ενα τραγικο γεγονος αυτο για εμενα, επειδη δεν ειχα τοσο καλη σχεση με την μουσικη σκηνη (τον χωρο της μουσικης): οπως οταν επαιζα ελευθερη τζαζ, οι περισσοτεροι ανθρωποι νομιζαν πως ειχα μολις πιασει το σαξοφωνο και οτι επαιζα ο,τι μου κατεβαινε, χωρις να ακολουθω κανεναν κανονα, αλλα αυτο δεν αληθευει.
Ζακ Ντεριντα: Διαμαρτυρεσαι παντα εναντια σε αυτη την κατηγορια.
Ορνετ Κολεμαν: Ναι. Οι ανθρωποι απ’εξω νομιζουν οτι προκειται για μια μορφη εξαιρετικης ελευθεριας, αλλα εγω νομιζω οτι ειναι περιορισμος. Μου εχει παρει εικοσι περιπου χρονια, αλλα σημερα σκοπευω να συμπεριλαβω ενα κομματι παιγμενο απο την συμφωνικη ορχηστρα της Νεας Υορκης και τον μαεστρο της. Τις προαλλες, σε μια συναντηση με καποια μελη της Φιλαρμονικης, μου ειπαν, «Ξερεις, το ατομο που ευθυνεται για τις παρτιτουρες πρεπει να το δει αυτο». Με ενοχλησε αυτο – ειναν σαν να μου εστειλες ενα γραμμα και να επρεπε να το διαβασει καποιος αλλος ωστε να επιβεβαιωσει οτι δεν υπαρχει τιποτε σε αυτο που θα μπορουσε να με εκνευρισει. Αλλα επρεπε να βεβαιωθουν οτι δεν θα ενοχληθει η Φιλαρμονικη τελικα. Και στην συνεχεια ειπαν, «Το μονο που θελουμε να ξερουμε ειναι αν υπαρχει καποια στιξη σε εκεινο το σημειο, ή καποια λεξη σε καποιο αλλο». Δεν ειχε να κανει με την μουσικη ή με τον ηχο, μονο με τα συμβολα. Για την ακριβεια, η μουσικη που γραφω εδω και τριαντα χρονια, και που ονομαζω αρμονιομελωδικη, ειναι σαν να κατασκευαζουμε τις δικες μας λεξεις, με την ακριβη ιδεα του τι θελουμε να σημαινουν οι λεξεις αυτες στους ανθρωπους.
Ζακ Ντεριντα: Συμμεριζονται ολοι οι συνεργατες σου την αντιληψη που εχεις για την μουσικη;
Ορνετ Κολεμαν: Συνηθως ξεκινω συνθετωντας κατι που μπορω να τους ζητησω να αναλυσουν, το παιζω μαζι τους, και στην συνεχεια τους δινω την παρτιτουρα. Και στην επομενη προβα, τους ζητω να μου δειξουν τι ανακαλυψαν στην παρτιτουρα και συνεχιζουμε απο εκει. Κανω το ιδιο με τους μουσικους μου και με τους μαθητες μου. Πιστευω πραγματικα οτι οποιοσδηποτε προσπαθει να εκφραστει με τα λογια, την ποιηση, ή οποια αλλη φορμα, μπορει να παρει το βιβλιο μου για την αρμονιομελωδια και να συνθεσει συμφωνα με αυτο, να το κανει με το ιδιο παθος και τα ιδια στοιχεια.
Ζακ Ντεριντα: Για την προετοιμασια των κονσερτων αυτων της Νεας Υορκης, γραφεις πρωτα την μουσικη μονος σου, και στην συνεχεια ζητας απο τους συμμετεχοντες να την διαβασουν, να συμφωνησουν, και στην συνεχεια να μεταμορφωσουν την αρχικη γραφη της;
Ορνετ Κολεμαν: Για την Φιλαρμονικη χρειαστηκε να γραψω τα κομματια για καθε οργανο ξεχωριστα, αφου τα φωτοτυπησα, και στην συνεχεια να δω τον υπευθυνο για τις παρτιτουρες. Αλλα με τις τζαζ μπαντες, συνθετω και δινω τα κομματια στους μουσικους κατα την διαρκεια της προβας. Αυτο που ειναι πραγματικα εντυπωσιακο στην αυτοσχεδιαστικη μουσικη ειναι οτι παρα το ονομα της, οι περισσοτεροι μουσικοι εφαρμοζουν ενα «πλαισιο» ως την βαση του αυτοσχεδιασμου. Εχω μολις ηχογραφησει ενα cd με εναν Ευρωπαιο μουσικο, τον Γιοακιμ Κουν, και η μουσικη που εγραψα για να παιξω μαζι του, την ηχογραφησαμε τον Αυγουστο του 1996, εχει δυο χαρακτηριστικα: ειναι εντελως αυτοσχεδιασμενη, αλλα ταυτοχρονα ακολουθει τους νομους και τους κανονες της Ευρωπαϊκης δομης. Και ομως, οταν την ακους, η αισθηση που σου αφηνει ειναι εκεινη του απολυτου αυτοσχεδιασμου.
Ζακ Ντεριντα: Αρχικα ο μουσικος διαβαζει το πλαισιο, και στην συνεχεια φερνει την δικη του ερμηνεια.
Ορνετ Κολεμαν: Ναι, η ιδεα ειναι πως δυο ή τρεις ανθρωποι μπορουν να κανουν εναν διαλογο με ηχους, χωρις να προσπαθουν να κυριαρχησουν σε αυτον ή να τον καθοδηγησουν. Αυτο που θελω να πω ειναι πως πρεπει να εισαι...ευφυης, αυτη ειναι η λεξη υποθετω. Στην αυτοσχεδιαστικη μουσικη νομιζω οτι οι μουσικοι προσπαθουν να ανασυνθεσουν ενα συναισθηματικο ή διανοητικο παζλ, και σε καθε περιπτωση ενα παζλ στο οποιο ειναι τα οργανα που δινουν τον τονο. Ειναι βασικα το πιανο που εξυπηρετουσε παντα ως πλαισιο για την μουσικη, αλλα δεν ειναι πια απαραιτητο, και, για την ακριβεια, το εμπορευματοποιημενο κομματι της μουσικης ειναι ιδιαιτερα αβεβαιο. Η εμπορικη μουσικη δεν ειναι απαραιτητα περισσοτερο προσβασιμη, αλλα ειναι περιορισμενη.
Ζακ Ντεριντα: Οταν ξεκινας την προβα, ειναι τα παντα ετοιμα, γραμμενα απο πριν, ή αφηνεις χωρο για το απροβλεπτο;
Ορνετ Κολεμαν: Ας υποθεσουμε οτι παιζουμε ηδη και ακους κατι που κρινεις οτι θα μπορουσε να βελτιωθει, θα μπορουσες να μου πεις τοτε, «Μπορεις να δοκιμασεις και αυτο». Για εμενα, η μουσικη δεν εχει ηγετες.
Ζακ Ντεριντα: Ποια θεωρεις πως ειναι η σχεση μεταξυ του συγκεκριμενου γεγονοτος που αποτελει μια συναυλια και της προ-ηχογραφημενης μουσικης ή της αυτοσχεδιαστικης; Νομιζεις οτι η προ-ηχογραφημενη μουσικη αποτρεπει την πραγματοποιηση της συναυλιας;
Ορνετ Κολεμαν: Οχι. Δεν ξερω αν αυτο αληθευει για την γλωσσα, αλλα στην τζαζ μπορεις να παρεις καποιο πολυ παλιο κομματι και να το εξελιξεις σε μια αλλη εκδοχη του. Αυτο που ενθουσιαζει ειναι η αναμνηση που φερνεις στο παρον. Αυτο για το οποιο μιλας, οι μεταμορφωσεις σε αλλες φορμες, νομιζω ειναι κατι πολυ υγιες, αν και πολυ σπανιο.
Ζακ Ντεριντα: Ισως να συμφωνησεις μαζι μου στο γεγονος οτι η ιδια η εννοια του αυτοσχεδιασμου συγκλινει με εκεινη της αναγνωσης, μιας και αυτο που συχνα καταλαβαινουμε στον αυτοσχεδιασμο ειναι η δημιουργια κατι καινουριου, αλλα και κατι που δεν αποκλειει το προ-ηχογραφημενο πλαισιο που τον καθιστα εφικτο.
Ορνετ Κολεμαν: Αυτο ειναι αληθεια.
Ζακ Ντεριντα: Δεν ειμαι ενας απο τους «ειδικους στον Ορνετ Κολεμαν», αλλα εαν μεταφρασω αυτο που κανεις στο πεδιο που γνωριζω καλυτερα, εκεινο της γραπτης γλωσσας, το μοναδικο γεγονος που παραγεται για μια και μοναδικη φορα επαναλαμβανεται παρ’ ολα αυτα απο την ιδια την δομη του. Ετσι υπαρχει μια επαναληψη, στο εργο, η οποια ειναι εγγενης της αρχικης δημιουργιας – εκεινης που συμβιβαζει ή περιπλεκει την εννοια του αυτοσχεδιασμου. Η επαναληψη βρισκεται ηδη στον αυτοσχεδιασμο αλλωστε: ετσι οταν οι ανθρωποι θελουν να σε παγιδευσουν μεταξυ του αυτοσχεδιασμου και της προ-ηχογραφησης, κανουν λαθος.
Ορνετ Κολεμαν: Η επαναληψη ειναι εξισου φυσιολογικη με την περιστροφη της γης.
Ζακ Ντεριντα: Πιστευεις οτι η μουσικη σου και ο τροπος με τον οποιο ενεργουν οι ανθρωποι μπορει ή πρεπει να αλλαξει τα πραγματα, για παραδειγμα, στο πολιτικο επιπεδο ή στις ερωτικες σχεσεις; Μπορει ή πρεπει ο ρολος σου ως καλλιτεχνης και συνθετης να επιδρασει στην κατασταση των πραγματων;
Ορνετ Κολεμαν: Οχι, δεν το πιστευω αυτο, αλλα νομιζω οτι πολλοι ανθρωποι το εχουν ηδη βιωσει αυτο πριν απο εμενα, και εαν αρχισω να παραπονιεμαι, θα μου πουν τοτε, «Γιατι γκρινιαζεις; Δεν εχουμε αλλαξει για αυτον τον ανθρωπο που θαυμαζουμε περισσοτερο απο εσενα, γιατι λοιπον να αλλαξουμε για σενα;» Ετσι βασικα δεν το πιστευω καθολου αυτο. Βρισκομουν στον Νοτο οταν καταπιεζαν τις μειονοτητες, και ταυτιστηκα μαζι τους μεσω της μουσικης. Ημουν στο Τεξας, και αρχισα να παιζω σαξοφωνο και να κερδιζω καποια χρηματα για την οικογενεια μου παιζωντας στο ραδιοφωνο. Μια μερα, μπηκα σε ενα μερος γεματο τζογο και πορνεια, με τους ανθρωπους να διαπληκτιζονται εντονα, και ειδα μια γυναικα να μαχαιρωνεται – σκεφτηκα τοτε οτι επρεπε να φυγω απ’ εκει μεσα. Ειπα στην μητερα μου οτι δεν ηθελα να παιζω αλλο αυτην την μουσικη επειδη σκεπτομουν οτι το μονο που καταφερνα τελικα ηταν να προσθετω σε ολη αυτη την δυστυχια. Εκεινη μου απαντησε τοτε, «Μα τι σε εχει πιασει, θες να σε πληρωνουν για την καλη σου την ψυχη;» Δεν το ειχα σκεφτει αυτο, και οταν μου το ειπε, ηταν σαν να ειχα ξαναγεννηθει.
Ζακ Ντεριντα: Η μητερα σου ειχε εξαιρετικα καθαρο μυαλο.
Ορνετ Κολεμαν: Ναι, ηταν μια εξυπνη γυναικα. Απο εκεινη την ημερα και μετα εχω προσπαθησει να βρω εναν τροπο να αποφυγω τις ενοχες επειδη κανω κατι που δεν κανουν οι αλλοι ανθρωποι.
Ζακ Ντεριντα: Τα εχεις καταφερει;
Ορνετ Κολεμαν: Δεν ξερω, αλλα οταν αναδυθηκε το bebop βρηκα μια διεξοδο. Ειναι μουσικη οργανων και δεν συνδεεται με καποια συγκεκριμενη μουσικη σκηνη, ενω μπορει να υφισταται σε ενα φυσιολογικοτερο περιβαλλον. Οπουδηποτε επαιζα τα blues, ηταν πολλοι οι ανθρωποι που δεν ειχαν δουλειες και το μονο που εκαναν ηταν να τζογαρουν τα χρηματα τους. Τοτε ασχοληθηκα με το bebop, το οποιο συνεβαινε περισσοτερο απο οπουδηποτε αλλου στην Νεα Υορκη, και ειπα στον εαυτο μου οτι επρεπε να παω εκει. Ημουν μολις 17 χρονων τοτε, εφυγα απο το σπιτι και πηγα στον Νοτο.
Ζακ Ντεριντα: Πριν απο το Λος Αντζελες;
Ορνετ Κολεμαν: Ναι. Ειχα μακρια μαλλια σαν τους Beatles, αυτο ηταν στις αρχες της δεκαετιας του Πενηντα. Ετσι κατευθυνθηκα στον Νοτο, και ακριβως οπως και η αστυνομια, ηταν οι μαυροι ανθρωποι που με πλακωναν στο ξυλο, δεν με συμπαθουσαν, η εμφανιση μου παραηταν παραξενη για δαυτους. Με γρονθοκοπησαν στο προσωπο και εσπασαν το σαξοφωνο μου. Ηταν ζορικο αυτο. Βρισκομουν εκει με μια μπαντα την οποια αποκαλουσαμε «μουσικη αυλών-αοιδων», και προσπαθουσα να παιξω bebop, σημειωσα προοδο και με προσελαβαν. Βρισκομουν στην Νεα Ορλεανη τοτε, πηγαινα να επισκεφτω μια πολυ θρησκευομενη οικογενεια και αρχισα να παιζω σε μια «αγιοποιημενη» εκκλησια – οταν ημουν μικρος επαιζα στην εκκλησια ολη την ωρα. Απο τοτε που η μητερα μου μου ειπε εκεινες τις κουβεντες, αναζητουσα μια μουσικη που θα μπορουσα να παιζω χωρις να νοιωθω ενοχες επειδη εκανα κατι. Δεν εχω καταφερει να την βρω ως τα σημερα.
Ζακ Ντεριντα: Οταν εφτασες στην Νεα Υορκη οντας πολυ νεος, ειχες ηδη καποιο προαισθημα του τι θα ανακαλυπτες μουσικα, αρμονιομελωδικα, ή αυτο συνεβει πολυ αργοτερα;
Ορνετ Κολεμαν: Οχι, επειδη οταν εφθασα στην Νεα Υορκη, με αντιμετωπιζαν λιγο πολυ ως καποιον απο τον Νοτο που δεν ηξερε μουσικη, που δεν ηξερε αναγνωση ή γραφη, αλλα δεν διαμαρτυρηθηκα ποτε για αυτο. Αποφασισα τοτε πως θα προσπαθουσα να αναπτυξω την δικη μου επινοηση, χωρις την βοηθεια κανενος. Νοικιασα μια αιθουσα στο Δημαρχειο για τις 21 Δεκεμβριου του 1962, μου κοστισε 600 δολαρια αυτο, και προσελαβα μια μπαντα rhythm & blues, μια κλασικη μπαντα και ενα τριο. Την βραδια της συναυλιας ξεσπασε καταιγιδα, οι εφημεριδες απεργουσαν, οι γιατροι και ο υπογειος σιδηροδρομος το ιδιο, και οι μονοι ανθρωποι που ηλθαν ηταν οσοι επρεπε να αφησουν τα ξενοδοχεια τους για να ελθουν στο δημαρχειο. Ειχα ζητησει απο καποιον να ηχογραφησει την συναυλια μου, αλλα εκεινος αυτοκτονησε, ομως καποιος αλλος την ηχογραφησε, ιδρυσε την δισκογραφικη του εταιρεια με το υλικο αυτο, και εγω δεν τον ειδα ποτε ξανα. Ολα αυτα με εκαναν να καταλαβω για μια ακομη φορα οτι το ειχα κανει αυτο για τον ιδιο ακριβως λογο που ειχα πει στην μητερα μου πως δεν ηθελα να ξαναπαιξω αλλο εκει κατω. Προφανως, η κατασταση των πραγματων απο την τεχνολογικη, οικονομικη, κοινωνικη και εγκληματικη αποψη ηταν πολυ χειροτερη απο οταν βρισκομουν στον Νοτο. Αλλα συνεχισα να χτυπαω πορτες που παρεμεναν κλειστες.
Ζακ Ντεριντα: Ποια ειναι η συμβολη του γιου σου στην δουλεια σου; Εχει να κανει με την χρηση νεων τεχνολογιων στην μουσικη σου;
Ορνετ Κολεμαν: Απο τοτε που ο Ντεναρντο εχει αναλαβει την διαχειριση των υποθεσεων μου, εχω κατανοησει ποσο απλη ειναι η τεχνολογια, και ποιο το νοημα της.
Ζακ Ντεριντα: Εχεις νοιωσει ποτε οτι η εισαγωγη της τεχνολογιας εχει μεταμορφωσει βιαια το εργο σου, ή ηταν ευκολο να την συνδυασεις με αυτο; Απο την αλλη πλευρα, το εργο που θα παρουσιασεις στην Νεα Υορκη σχετικα με τους πολιτισμους εχει να κανει με αυτο που αποκαλουν παγκοσμιοποιηση;
Ορνετ Κολεμαν: Νομιζω οτι υπαρχει κατι που αληθευει και στα δυο, και για αυτον ακριβως τον λογο μπορεις να αναρωτιεσαι για το αν υπηρξαν «πρωτογονοι λευκοι ανθρωποι»: η τεχνολογια φαινεται πως αναπαριστα την λεξη «λευκος», οχι την απολυτη ισοτητα.
Ζακ Ντεριντα: Εισαι δυσπιστος προς την εννοια της παγκοσμιοποιησης, και πιστευεις οτι εχεις δικιο.
Ορνετ Κολεμαν: Οταν μελετας την μουσικη, διαπιστωνεις οτι οι συνθετες που υπηρξαν και εφευρετες στην δυτικη, Ευρωπαϊκη κουλτουρα, μαλλον δεν ξεπερνουν την μιση δωδεκαδα. Οσον αφορα την τεχνολογια δε, οι εφευρετες που εχω ακουσει περισσοτερο να μιλουν για αυτην ειναι Ινδοι απο την Καλκουτα και την Βομβαη. Υπαρχουν παρα πολλοι Ινδοι και Κινεζοι επιστημονες. Οι εφευρεσεις τους μοιαζουν με αναστροφες των ιδεων των Ευρωπαιων και Αμερικανων εφευρετων, αλλα η λεξη «εφευρετης» εχει αποκτησει μια εννοια φυλετικης κυριαρχιας πολυ σημαντικοτερη της ιδιας της εφευρεσης – κατι που ειναι λυπηρο βεβαια, μιας και αποτελει το ισοτιμο καποιου ειδους προπαγανδας.
Ζακ Ντεριντα: Πως θα μπορουσες να ανατρεψεις αυτη την «μοναρχια»; Συμμαχωντας την δικη σου δημιουργια με την Ινδικη ή την Κινεζικη μουσικη, για παραδειγμα, στο εργο που θα παρουσιασεις στην Νεα Υορκη;
Ορνετ Κολεμαν: Αυτο που θελω να πω ειναι οτι οι διαφορες μεταξυ των ανδρων και των γυναικων ή μεταξυ των φυλών σχετιζονται με την παιδεια και την ευφυια της επιβιωσης. Οντας μαυρος και απογονος σκλαβων, δεν εχω ιδεα για το ποια ειναι η γλωσσα της καταγωγης μου.
Ζακ Ντεριντα: Εαν συζητουσαμε για μενα, κατι που δεν συμβαινει ωστοσο, θα σου ελεγα οτι, κατα εναν διαφορετικο αλλα αναλογο τροπο, το ιδιο ισχυει και με εμενα. Γεννηθηκα σε μια οικογενεια Αλγερινων Εβραιων που μιλουσαν Γαλλικα, αν και σιγουρα δεν ηταν αυτη η γλωσσα της καταγωγης τους. Εγραψα ενα μικρο βιβλιο για το θεμα αυτο, και κατα καποιον τροπο βρισκομαι παντα στην διαδικασια του να μιλω αυτο που αποκαλω «μονογλωσσισμο του αλλου». Δεν διατηρω κανενος ειδους επαφη με την γλωσσα της καταγωγης μου, ή μαλλον με εκεινη των υποτιθεμενων προγονων μου.
Ορνετ Κολεμαν: Αναρωτιεσαι ποτε εαν η γλωσσα που μιλας τωρα ανακατευεται με τις κανονικες σου σκεψεις; Μπορει μια γλωσσα καταγωγης να επηρρεασει τις σκεψεις σου;
Ζακ Ντεριντα: Παραμενει αινιγματικο αυτο για μενα. Δεν μπορω να το ξερω. Ξερω οτι κατι μιλα μεσα απο εμενα, μια γλωσσα που δεν κατανοω, την οποια μερικες φορες μεταφραζω ευκολα ή οχι και τοσο στην δικη μου «γλωσσα». Ειμαι ενας Γαλλος διανοουμενος βεβαια, διδασκω σε γαλλοφωνα σχολεια, αλλα εχω την εντυπωση πως κατι με παρακινει να κανω κατι για την Γαλλικη γλωσσα...
Ορνετ Κολεμαν: Ξερεις ομως, στην περιπτωση μου, στις Ηνωμενες Πολιτειες, τα Αγγλικα που μιλουν οι μαυροι χαρακτηριζονται «εβενινα»: μπορουν να χρησιμοποιουν μια εκφραση που σημαινει κατι αλλο απο αυτο που σημαινει στα συγχρονα Αγγλικα. Η κοινοτητα των μαυρων χρησιμοποιουσε παντα μια σημαινουσα γλωσσα. Οταν εφθασα στην Καλιφορνια, ηταν η πρωτη φορα που βρεθηκα σε εναν τοπο οπου κανενας λευκος δεν μπορουσε να μου πει οτι δεν μπορω καθομαι καπου. Καποιος αρχισε να μου κανει ενα σωρο ερωτησεις, και εγω απλα δεν τον καταλαβαινα, ετσι αποφασισα τοτε να δω εναν ψυχιατρο για να διαπιστωσω εαν μπορουσα να τον καταλαβω. Εκεινος μου συνταγολογησε τα βαλιουμ. Τα πηρα αυτα τα βαλιουμ και τα πεταξα στην τουαλετα. Καθως δεν ηξερα παντα που βρισκομουν, πηγα στην βιβλιοθηκη και εβγαλα ολα τα πιθανα και απιθανα βιβλια για τον ανθρωπινο νου, και τα διαβασα ολα. Ελεγαν οτι το μυαλο δεν ειναι παρα μια συζητηση. Δεν ελεγαν τι ειδους συζητηση, αλλα αυτο με βοηθησε να καταλαβω οτι το γεγονος της σκεψης και της γνωσης δεν εξαρταται μονο απο τον τοπο καταγωγης. Κατανοω ολο και περισσοτερο οτι αυτο που αποκαλουμε ανθρωπινο νου, με την εννοια της σκεψης και της υπαρξης, δεν ειναι το ιδιο με τον ανθρωπινο εγκεφαλο που μας συγκροτει σε αυτο που ειμαστε.
Ζακ Ντεριντα: Ειναι παντα μια σταθερη πεποιθηση αυτο: γνωριζουμε τους εαυτους μας βασει οσων πιστευουμε. Σαφως, στην περιπτωση σου, αυτο ειναι τραγικο, αλλα ειναι παγκοσμιο, γνωριζουμε ή πιστευουμε το τι ειμαστε μεσω των ιστοριων που μας εχουν αφηγηθει. Ειναι γεγονος οτι εχουμε την ιδια ακριβως ηλικια, γεννηθηκαμε την ιδια χρονια. Οταν ημουν νεαρος, κατα την διαρκεια του πολεμου, δεν ειχα επισκεφτει ποτε την Γαλλια πριν τα 19, ζουσα στην Αλγερια ως τοτε, και το 1940 αποβληθηκα απο το σχολειο επειδη ημουν Εβραιος, ως συνεπεια των φυλετικων νομων, και δεν ειχα καταλαβει καν τι μου ειχε συμβει. Το καταλαβα πολυ καιρο αργοτερα, κατα καποιον τροπο μεσα απο τις ιστοριες που μου ειπαν ποιος ειμαι. Ενω ακομα και σχετικα με την μητερα σου, γνωριζουμε ποια ειναι και οτι ειναι αυτη που ειναι μονο μεσω αφηγησεων. Εχω προσπαθησει να μαντεψω την εποχη οταν βρισκοσουν στην Νεα Υορκη και στο Λος Αντζελες, προτου αποδωθουν τα πολιτικα δικαιωματα στους μαυρους. Την πρωτη φορα που επισκεφθηκα τις Ηνωμενες Πολιτειες, το 1956, υπηρχαν ταμπελες «Μονο για Λευκους» παντου, και θυμαμαι ποσο βαναυσο ηταν αυτο. Τα εχεις βιωσει ολα αυτα;
Ορνετ Κολεμαν: Ναι. Οπως και να εχει ομως, αυτο που μου αρεσει στο Παρισι ειναι το γεγονος οτι δεν μπορεις να εισαι σνομπ και ρατσιστης ταυτοχρονα, επειδη απλα αυτο δεν γινεται. Το Παρισι ειναι η μονη πολη που γνωριζω οπου ο ρατσισμος δεν υφισταται ποτε στην πραγματικοτητα, ειναι κατι που μονο ακους να μιλουν για αυτο.
Ζακ Ντεριντα: Αυτο δεν σημαινει οτι δεν υπαρχει ρατσισμος, αλλα οτι καποιος υποχρεωνεται να τον αποκρυβει οσο το δυνατον περισσοτερο. Ποια ειναι η στρατηγικη της μουσικης σου επιλογης για το Παρισι;
Ορνετ Κολεμαν: Για εμενα, το να ειμαι πρωτοπορος δεν σημαινει να ειμαι ευφυεστερος, ή πλουσιοτερος, δεν ειναι μια λεξη, αλλα μια δραση. Αλλα μιας και δεν εχει πραγματοποιηθει ακομη, δεν εχει και νοημα να συζηταμε για αυτην.
Ζακ Ντεριντα: Καταλαβαινω οτι προτιμας τα εργα απο τα λογια. Αλλα τι κανεις με τις λεξεις; Ποια η σχεση μεταξυ της μουσικης που φτιαχνεις και των δικων σου λεξεων ή εκεινων που οι ανθρωποι προσπαθουν να επιβαλλουν σε αυτο που εσυ φτιαχνεις; Το προβλημα της επιλογης ενος τιτλου, για παραδειγμα, πως το οραματιζεσαι αυτο;
Ορνετ Κολεμαν: Ειχα μια ανηψια που πεθανε τον Φεβρουαριο που μολις περασε και πηγα στην κηδεια της, οταν την ειδα στο φερετρο της, καποιος της ειχε φορεσει ενα ζευγαρι γυαλια. Ηθελα να ονομασω ενα απο τα κομματια μου Κοιμωταν, νεκρη, φορωντας γυαλια στο φερετρο. Και τοτε αλλαξα την ιδεα και το ονομασα «Ραντεβου στα Τυφλα».
Ζακ Ντεριντα: Ο τιτλος αυτος σου επιβληθηκε;
Ορνετ Κολεμαν: Προσπαθουσα να καταλαβω γιατι καποιος φορεσε γυαλια σε μια νεκρη γυναικα.... Ειχα μια ελαχιστη ιδεα τι σημαινε αυτο, αλλα ειναι εξαιρετικα δυσκολο να κατανοησεις την θηλυκη πλευρα της ζωης οταν αυτη δεν εχει καμια σχεση με την αρσενικη πλευρα.
Ζακ Ντεριντα: Θεωρεις οτι η μουσικη γραφη σου εχει να κανει βασικα με την σχεση σου με τις γυναικες;
Ορνετ Κολεμαν: Πριν γινω μουσικος, οταν εργαζομουν σε ενα μεγαλο εμπορικο κεντρο, κατα την διαρκεια του μεσημεριανου διαλειμματος, περπατουσα τριγυρω μεχρι που εφθασα σε μια γκαλερι και ειδα στην βιτρινα της την ζωγραφια μιας πολυ πλουσιας λευκης γυναικας που διεθετε τα παντα απολυτως που θα μπορουσε καποιος να επιθυμησει απο την ζωη, αλλα ειχε την μοναχικοτερη εκφραση στον κοσμο. Δεν ειχα βρεθει ποτε αντιμετωπος με τοση μοναξια, οταν επεστρεψα στο σπιτι, εγραψα ενα κομματι και το ονομασα «Μοναχικη Γυναικα».
Ζακ Ντεριντα: Δηλαδη η επιλογη του τιτλου δεν ηταν μια επιλόγη λεξεων, αλλα μια αναδρομη σε εκεινη την εμπειρια; Σου θετω αυτες τις ερωτησεις για την γλωσσα, επειδη καθως προετοιμαζομουν για την συναντηση μας, ακουγα την μουσικη σου διαβαζωντας οσα εχουν γραψει οι ειδικοι για σενα. Και χθες το βραδυ διαβασα ενα αρθρο, το οποιο για την ακριβεια ηταν μια συνεδριακη παρουσιαση ενος φιλου μου, του Ρουντολφ Μπεργκερ, ενος μουσικου η μπαντα του οποιου ονομαζεται Κατ’ Ονομα. Ειχε φτιαχτει με επικεντρο τις δηλωσεις σου. Για να αναλυσει τον τροπο με τον οποιο διατυπωνεις την μουσικη σου, ξεκινησε απο τις δηλωσεις σου, απο τις οποιες η πρωτη ηταν η εξης: «Για λογους για τους οποιους δεν ειμαι σιγουρος, ειμαι πεπεισμενος οτι προτου εξελιχθει σε μουσικη, η μουσικη δεν ηταν παρα μια λεξη». Θυμασαι να το εχεις πει αυτο;
Ορνετ Κολεμαν: Οχι.
Ζακ Ντεριντα: Πως καταλαβαινεις ή ερμηνευεις τις δικες σου γλωσσικες δηλωσεις; Ειναι σημαντικες για εσενα;
Ορνετ Κολεμαν: Με ενδιαφερει περισσοτερο να εχω μια ανθρωπινη σχεση μαζι σου απ’ οσο μια μουσικη σχεση. Θελω να δω αν μπορω να εκφρασω τον εαυτο μου με λεξεις, με ηχους που εχουν να κανουν με την ανθρωπινη σχεση. Και ταυτοχρονα, θα ηθελα να μπορω να μιλαω για την σχεση αυτη μεταξυ δυο ταλεντων, μεταξυ δυο πραξεων. Για μενα, η ανθρωπινη σχεση ειναι πολυ πιο ομορφη, επειδη σου επιτρεπει να κατακτησεις την ελευθερια που επιθυμεις, για τον εαυτο σου και για τον αλλο.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου